Betalingsproblemen met een Franse insolvente debiteur

14 april 2021

Betalingsproblemen met een Franse insolvente debiteur: waar moeten Nederlandse ondernemingen op letten om betaling van hun vorderingen zeker te stellen?

Nederlandse bedrijven die in Frankrijk of met Franse bedrijven zaken doen, kunnen op enig moment te maken krijgen met een debiteur die zich in financiële moeilijkheden bevindt. In dat geval bestaat het risico dat u met onbetaalde facturen blijft zitten. Het Franse insolventierecht is op onderdelen zeer anders dan het Nederlandse. Als u in Frankrijk zaken doet is het daarom essentieel om enige kennis te hebben van het Franse insolventierecht. In dit artikel wijzen wij op een aantal belangrijke verschillen tussen het Nederlandse en Franse recht in insolventieprocedures. Kennis van deze verschillen vergroot de kans dat u, als schuldeiser, toch zo veel mogelijk van uw vorderingen betaald krijgt. Het kan u bovendien helpen te vermijden dat u uw recht op betaling verliest doordat u de Franse formaliteiten in zulke procedures niet kent. Op sommige punten zijn de Franse regels namelijk erg streng en een crediteur kan het recht op betaling van zijn vorderingen verliezen als hij deze niet in acht neemt.

De verschillende insolventieprocedures

In Frankrijk bestaan drie verschillende insolventieprocedures: procédure de sauvegarde, redressement judiciaire en liquidation judiciaire.

De procédure de sauvegarde (‘beschermingsprocedure’) ziet op de situatie waarin de debiteur nog niet is opgehouden met het betalen van schuldeisers maar al wel moeilijkheden aan ziet komen. In deze fase ligt de nadruk op reorganisatie en herstructurering van de schulden van de debiteur. Het starten van een dergelijke procedure kan uitsluitend worden aangevraagd door de onderneming zelf. Het doel is met een plan de sauvegarde (‘beschermingsplan’) het voortbestaan van de onderneming te garanderen.

De procédure de redressement judiciaire (‘herstelprocedure’) ziet op ondernemingen die al zijn opgehouden te betalen. Dit is het geval wanneer de opeisbare schulden niet meer kunnen worden voldaan met de beschikbare activa. Het openen van deze procedure kan gebeuren op verzoek van de onderneming zelf, van één of meerdere schuldeisers, of van het openbaar ministerie. Het doel van deze procedure is met een plan de redressement (‘herstelplan’) het voortbestaan van de onderneming te redden, of gehele of gedeeltelijke overdracht van de onderneming mogelijk te maken. In het geval van overname van de onderneming wordt er een plan de cession opgesteld dat de omvang van de overname bepaalt.

De procédure de liquidation judiciaire komt grofweg overeen met een faillissementsprocedure. De onderneming wordt opgeheven en alle activa worden verkocht om de schulden zo veel mogelijk te voldoen. Het openen van een dergelijke procedure kan worden aangevraagd door een schuldeiser, de debiteur zelf, of de officier van justitie. Als het openen van deze procedure wordt aangevraagd door een schuldeiser is, anders dan in Nederland, het bestaan van een steunvordering niet vereist. Een enkele schuldeiser kan dus een procédure de liquidation judiciaire laten openen.

Directe gevolgen opening insolventieprocedure

Procédure de sauvegarde en procédure de redressement judiciaire

In de sauvegarde en redressement judiciaire beslist de rechtbank in de regel dat er een observatieperiode in acht zal worden genomen. In deze periode wordt de balans opgemaakt van de situatie van de onderneming en haar levensvatbaarheid voor de toekomst. Procedures tegen de debiteur worden tijdelijk onmogelijk, lopende procedures worden tijdelijk stopgezet en rentes stoppen te lopen. Het bestuur van de onderneming houdt wel de bevoegdheid beslissingen te maken, voor zover deze niet aan de administrateur judiciaire wordt overgedragen.

De rechtbank bepaalt hoe lang deze observatieprocedure duurt. De duur kan maximaal 6 maanden zijn en kan nog een maal voor maximaal 6 maanden verlengd worden. In uitzonderlijke gevallen kan de periode nog een laatste keer verlengd worden op verzoek van de officier van justitie, wederom voor 6 maanden.

Na deze periode kan worden vastgesteld dat de onderneming levensvatbaar is of dat deze op faillissement afkoerst.

Procédure de liquidation judiciaire

Bij de opening van een liquidation judiciaire verliest de bestuurder de macht over de overneming en neemt de liquidateur judiciaire zijn taken over. Alle lopende procedures tegen de debiteur worden tijdelijk stopgezet en de rentes stoppen te lopen. De arbeidsovereenkomsten van de onderneming worden binnen 15 dagen na het openen van het faillissement ontbonden. Crediteuren kunnen vervolgens hun vorderingen indienen en de liquidateur judiciaire zal proberen de schulden zoveel mogelijk te voldoen.

De personen die een rol spelen in insolventieprocedures

Binnen Franse insolventieprocedures zult u naast de rechtbank en de debiteur te maken krijgen met een administrateur judiciaire (of liquidateur judiciaire), een mandataire judiciaire en een rechter-commissaris. We lichten kort toe wat de taakomschrijving van deze personen is.

De administrateur judiciaire speelt een rol bij een sauvegarde en een redressement judicaire. In het kader van een liquidation wordt dezelfde taak uitgevoerd door een liquidateur judiciaire. Zij voeren het beheer van de onderneming gedurende de toepasselijke procedure, voor zover de bestuurder uit deze functie is ontheven door de rechtbank. Deze personen hebben dus ongeveer dezelfde taak als een bewindvoerder of curator, met dien verstande dat zij in het dagelijks leven geen advocaat zijn, maar een aparte beroepsgroep vormen.

De mandataire judiciaire, soms ook représentant des créanciers genoemd, heeft als taak de belangen van de schuldeisers te behartigen.

De juge-commissaire (rechter-commissaris) ziet toe op de insolventieprocedure en draagt er zorg voor dat de belangen van alle betrokkenen voldoende gewaarborgd worden. Hij heeft daartoe diverse bevoegdheden. Zo heeft hij heeft brede toegang tot informatie en beslist hij over het accepteren of weigeren van vorderingen die door de schuldeisers worden ingediend.

Het indienen van vorderingen door schuldeisers

Als er een insolventieprocedure tegen een debiteur is geopend moet u uw vorderingen indienen met een déclaration de créance. Het is essentieel dat u hierbij alle formaliteiten in acht neemt om te zorgen dat u deelt in de opbrengsten van de insolventieprocedure en om te voorkomen dat u later geen betaling meer kunt afdwingen. Bij het indienen van uw vordering moet u de volgende informatie verstrekken:

  • De hoogte van de vordering(en)
  • De eventuele zekerheden die verbonden zijn aan uw vordering (pand, hypotheek, borg e.d.)
  • Toepasselijke rente
  • Bewijs van het bestaan en de hoogte van de vordering. Hierbij kunt u denken aan facturen, bestelbonnen, contracten e.d.
  • Als er al een procedure aanhangig is over de betaling van de desbetreffende vordering: de rechtbank waarbij deze procedure aanhangig is.

U moet uw aangifte per aangetekende brief versturen. Deze stuurt u in de procédure de sauvegarde of procédure de redressement aan de mandataire judiciaire en in een procédure de liquidation judiciaire aan de liquidateur judiciaire zijn. Het is van belang dat uw aangifte wordt verstuurd door de wettelijke vertegenwoordiger van uw bedrijf, of iemand die speciaal gemachtigd is door de wettelijke vertegenwoordiger. In dat laatste geval moet u ook de machtiging opsturen. Als u dit nalaat is de aangifte niet geldig.

De termijn voor het indienen van uw vorderingen is in beginsel 2 maanden vanaf het moment van publicatie van de rechterlijke uitspraak die een insolventieprocedure opent in het BODACC, een officiële database met informatie over in Frankrijk geregistreerde bedrijven. Schuldeisers die niet in Frankrijk zijn gevestigd hebben 4 maanden de tijd vanaf de publicatie van de opening van de insolventieprocedure in het BODACC.

Als u deze termijnen overschrijdt en niet op tijd uw vorderingen indient, zal uw vordering in de lopende insolventieprocedure buiten beschouwing worden gelaten. Als de debiteur zich daarna aan het plan de sauvegarde of plan de redressement houdt, blijft dit zo en kunt u dus geen betaling meer afdwingen. Als het plan wordt ontbonden krijgt u het recht om betaling te vorderen weer terug, maar het brengt grote risico’s met zich mee om ervan uit te gaan dat het plan ontbonden wordt. Het is daarom verstandig altijd op tijd uw vorderingen in te dienen.

Nadat uw vorderingen zijn ingediend gaat de mandataire judiciaire deze verifiëren met als doel de vordering later aan de rechter-commissaris voor te leggen met het voorstel de vordering toe te laten of af te wijzen. Met name wanneer de vordering wordt betwist door de debiteur of de administrateur judiciaire, kan het voorkomen dat de mandataire judiciaire bij u informatie wil inwinnen over de vordering. De mandataire judiciaire zal u dan een aangetekende brief sturen. Hier moet u binnen 30 dagen op antwoorden. Als u dit niet doet kunt u niet meer opkomen tegen het voorstel van de mandataire judiciaire.

De voorstellen van de mandataire judiciaire worden vervolgens voorgelegd aan de rechter-commissaris die de uiteindelijke beslissing neemt over toelating of weigering van de vordering.

Het stopzetten van lopende contracten bij de opening van een insolventieprocedure

Nederlands bedrijven nemen in hun algemene voorwaarden vaak een clausule op die bepaalt dat hun contract van rechtswege wordt ontbonden wanneer er een insolventieprocedure tegen de wederpartij gestart wordt. In Frankrijk is een dergelijke bepaling niet rechtsgeldig en zal deze geen effect sorteren.

Het is in eerste instantie de administrateur of liquidateur judiciaire die besluit of de lopende contracten worden ontbonden. Zolang deze niet heeft aangegeven te willen ontbinden, is de wederpartij verplicht na te komen, ook als het insolvente bedrijf voor de opening van de insolventieprocedure al in verzuim was. De vordering die hieruit is ontstaan, en die dus al bestond voordat de insolventieprocedure is geopend, kan dan worden ingediend samen met de andere vorderingen via de procedure die hierboven is besproken. Als u als wederpartij weigert aan uw verplichtingen te voldoen onder verwijzing naar de ontbindingsclausule in uw contract, kunt u worden veroordeeld de ontstane schade te vergoeden.

Als u het contract wilt ontbinden kunt u de administrateur of liquidateur judiciaire een aangetekende brief sturen waarin u hem verzoekt zijn positie over het contract kenbaar te maken: ontbinden of van kracht blijven. De administrateur of liquidateur judiciaire heeft dan een maand de tijd om een beslissing te nemen. Geeft hij geen antwoord binnen deze maand, dan wordt het contract van rechtswege ontbonden, behoudens verlenging van de termijn door de rechter-commissaris.

Vorderingen die ontstaan na opening van de insolventieprocedure omdat de administrateur of liquidateur judiciaire wil dat het contract in stand blijft moeten worden betaald zodra ze opeisbaar worden. Als de administrateur of liquidateur judiciaire van u eist dat u het contract blijft uitvoeren, moet deze er dus ook zorg voor dragen dat u betaald wordt voor wat u doet tijdens de insolventieprocedure.

Zekerheden

Het uitwinnen van zekerheden, zoals pand en hypotheek, komt aan de orde wanneer een liquidation judiciaire geopend wordt. Het zekerhedenrecht is in Frankrijk op een aantal punten fundamenteel verschillend van het Nederlandse. Dit kan voor Nederlandse crediteuren voor verrassingen zorgen.

In Frankrijk zijn hypotheek- en pandhouders geen separatisten. Zij kunnen niet hun rechten uitoefenen alsof er geen faillissement was. Na het vonnis dat een liquidation judiciaire opent moeten zij zich onthouden van het uitwinnen van hun zekerheidsrechten. Het initiatief hiervoor ligt in eerste instantie bij de liquidateur judiciaire. Pas als de liquidateur judiciaire niet binnen drie maanden na de opening van de procedure tot uitwinning is overgegaan, kunnen de schuldeisers die beschikken over een pandrecht of een hypothecaire vordering zelf tot uitwinning overgaan. Dit heeft geen gevolgen voor de rangorde van de schuldeisers en zorgt er dus niet voor dat schuldeisers die over een zekerheid beschikken eerder betaald worden dan wanneer de liquidateur judiciaire de zekerheid zou hebben uitgewonnen.

In Frankrijk hebben schuldeisers met zekerheden bovendien niet het recht van parate executie. Uitwinning van een zekerheidsrecht als een hypotheek kan alleen op basis van een executoriale titel, d.w.z. een vonnis van een rechter.
Hypotheek- en pandhouders zijn naar Frans recht dus geen separatisten, maar wel preferente schuldeisers. Dit betekent dat hun vorderingen uit de opbrengst van de bezwaarde goederen eerder zullen worden voldaan dan die van concurrente schuldeisers. Als er meerdere preferente schuldeisers een zekerheid hebben op hetzelfde goed, wordt hun onderlinge rangorde in principe bepaald door de volgorde van inschrijving van de zekerheid.

Als u een zekerheid (pand of hypotheek) heeft op een goed die inschrijving vereist (zoals een hypotheek), is het van groot belang dat de u de inschrijving tijdig vernieuwt, zelfs als een vordering al als preferente vordering is erkend. Het niet tijdig vernieuwen van de inschrijving als de vordering nog niet betaald is, leidt er namelijk toe dat uw vordering een concurrente vordering wordt. Daarmee wordt volledige betaling een stuk minder waarschijnlijk dan wanneer u een preferente vordering heeft.

Eigendomsvoorbehoud

Als u goederen heeft geleverd onder eigendomsvoorbehoud kunt u deze terugvorderen (revindiceren). Dit gaat in twee stappen. Eerst moet u per brief de administrateur of liquidateur judiciaire laten weten dat u een beroep wilt doen op uw eigendomsvoorbehoud. Dit moet u doen binnen 3 maanden na de publicatie van het vonnis dat de insolventieprocedure opent. De administrateur of liquidateur heeft vervolgens een maand om een beslissing te nemen na overleg met de debiteur: berusten en de goederen restitueren, of niet berusten. Als hij niet antwoordt, of niet berust, moet u binnen een maand na het verlopen van beslissingstermijn van de administrateur of liquidateur judiciaire een verzoek tot revindicatie indienen bij de rechter-commissaris. Dat komt dus neer op twee maanden na het eerste beroep op het eigendomsvoorbehoud. Ook deze deadlines zijn strikt en als de crediteur de termijn laat verlopen verliest hij zijn recht op terugvordering van zijn eigendom in de lopende insolventieprocedure.

Tot slot

Het Franse insolventierecht is technisch en precies en wijkt op een aantal essentiële punten fundamenteel af van het Nederlandse recht. In dit artikel is beoogd u inzicht te geven in een aantal in het oog springende verschillen tussen Frans en Nederlands insolventierecht. Het is echter onmogelijk een uitputtend overzicht te geven van alle regels waar u mogelijk mee te maken krijgt. Het Franse insolventierecht is complex en vereist zorgvuldig optreden om ervoor te zorgen dat u zo min mogelijk problemen ondervindt van een insolvente debiteur. Het inschakelen van een advocaat kan u hierbij helpen. Amstel & Seine staat tot uw beschikking om u te adviseren over de beste manier om uw rechten te waarborgen en te zorgen dat uw vorderingen, waar mogelijk, voldaan worden.