Het gerechtelijke deskundigenonderzoek in Frankrijk
Het gerechtelijke deskundigenonderzoek is een procedureel instrument waar men in Frankrijk erg vaak beroep op doet in de aanloop naar een rechtszaak, op technisch (onderzoek naar de oorzaken en de omvang van een claim) en financieel gebied (het opstellen van rekeningen tussen de partijen), bij voorkeur boven het minnelijke deskundigenonderzoek. Wanneer er in een geschil technische punten aan bod komen die een grondige analyse vereisen, kan de rechter op verzoek van de partijen een persoon naar keuze aanwijzen die met bepaalde vaststellingen, consultaties of een deskundigenonderzoek deze punten verheldert (artikel 232 van de Code du procédure civile, hierna CPC).
Indien de vaststellingen of de consultaties de rechter onvoldoende informeren, kan hij een gerechtelijk deskundigenonderzoek bevelen (artikel 263 van het CPC).
De gerechtelijke expertise is een onderzoeksmaatregel die de rechter toevertrouwt aan een gerechtelijk deskundige, die is ingeschreven op de lijsten van de hoven van beroep of het Hof van Cassatie, om complexe onderzoeken uit te voeren. Deze onderzoeken brengen de rechter technische details over feitelijke vragen bij, waardoor hij in staat is om het geschil te beslechten.
Er zijn gerechtelijke deskundigen in zeer verschillende disciplines (geneeskunde, ongevalskunde, chemie, mechanica, enz.).
Het Franse systeem komt dicht in de buurt van het systeem van de Belgische procedurepraktijk. Het verschilt daarentegen sterk van het in Nederland geldende systeem, dat de persoonlijke verschijning van de partijen voor de rechter begunstigt, die hen vervolgens ondervraagt.
Er dient te worden opgemerkt dat, ook al is de Franse rechter niet bevoegd om de merites van een zaak te beoordelen, hij zich in beginsel altijd bevoegd zal verklaren voor het aanstellen van een gerechtelijke deskundig in kort geding. Wat de Europese Unie betreft is hij immers bevoegd om, ongeacht welke rechter ten gronde bevoegd is, voorlopige maatregelen te bevelen (artikel 35 van Verordening nr. 1215/2012 van 12 december 2012).
1. De gerechtelijke beslissing tot aanstelling van een deskundige
De rechter kan een deskundigenonderzoek bevelen voorafgaand aan een proces of tijdens de procedure. In de meeste gevallen wordt deze maatregel gevraagd en bevolen voorafgaand aan het proces, als maatregel genomen in kort geding, om het bewijs van de feiten die de eiser wenst vast te stellen te bewaren.
Wanneer de rechter de expertise beveelt, vermeldt hij de omstandigheden die de benoeming van een expert nodig maken, benoemt hij de deskundige, vermeldt hij zijn taakomschrijving en preciseert hij de termijn waarin de deskundige zijn advies moet geven (artikel 265 van de CPC).
De dagvaarding tot aanstelling van een deskundige in kort geding stuit ten gunste van de eiser de verjaringstermijn van zijn vordering totdat het eindverslag van de gerechtsexpert is ingediend (artikel 2241 van de Franse Code civil). De andere partijen dienen er op te letten dat, indien nodig, ook zij de lopende verjaringstermijn stuiten.
Wanneer de rechter de expertise beveelt, bepaalt hij tevens het bedrag van het voorschot op de honorarium van de expert (artikel 269 CPC), die in beginsel door de eisende partij zal moeten worden voldaan.
De actieve deelname aan de procedure in kort geding en met name aan de mondelinge behandeling is van essentieel belang om de inhoud te kennen van de aan de rechter toevertrouwde opdracht en, indien mogelijk, de bevoegdheid van de aan te wijzen deskundige.
2. De partijen bij het deskundigenonderzoek
Ondanks haar technische aard is het deskundigenonderzoek een gerechtelijke handeling die onderworpen is aan de regels die gelden in burgerlijke procedures. Zij moet met name het beginsel van hoor en wederhoor in acht nemen (artikel 16 CPC). In de praktijk betekent dit dat de werkzaamheden van de expert en de uitwisselingen met de gerechtelijk deskundige moeten plaatsvinden in aanwezigheid van alle partijen bij het geschil.
De verzoeker van het deskundigenonderzoek brengt daarom alle personen waarvan hij de aanwezigheid in de zaak noodzakelijk acht in het geding (bijvoorbeeld, alle betrokken partijen bij een contractuele keten) opdat zij deelnemen aan de expertise en deze aan hen tegenstelbaar is. De verweerder moet er van zijn kant ook voor zorgen dat hij alle partijen in het geding brengt tegen wie hij eventueel een vordering zou kunnen instellen. Als hij dat niet doet, zijn de technische conclusies van de deskundige niet tegenstelbaar aan de partijen die niet in het geding zijn gebracht, wat zeer problematisch kan zijn in het juridische debat dat na de indiening van het rapport plaatsvindt.
Het is in de praktijk ook gebruikelijk dat een partij vraagt om vrijwillig deel te nemen aan de expertise om technische en/of financiële verificaties te verzoeken en haar standpunt te verdedigen.
3. Het verloop van het deskundigenonderzoek
De gerechtsdeskundige begint meestal zijn opdracht met het oproepen van alle partijen en hun advocaten op de plaats van het schadegeval.
Tijdens de eerste bijeenkomst, stelt de deskundige ter plaatse de omvang van de door de eiser gestelde schade vast. Hij kan dan de eerste hypothesen formuleren over de mogelijke oorzaken van de schade. De aanwezige partijen kunnen de aandacht van de deskundige ook op bepaalde punten vestigen of mondeling een eerste opmerking of voorbehoud maken.
De deskundige mag zoveel vergaderingen bijeenroepen als hij nodig acht om bijkomende vaststellingen te doen, een consultant (expert in een ander domein) te doen tussenkomen of om technische testen uit te voeren op de plaats van de schade. De partijen en hun advocaten worden hierbij systematisch uitgenodigd.
De gerechtsdeskundige communiceert met de advocaten van partijen door middel van notities, waarin hij alle aangekaarte en besproken punten samenvat. Hij noteert ook de betwistingen en observaties van de partijen.
De advocaten van de partijen delen hun opmerkingen (‘dires’) mee aan de gerechtsdeskundige om het standpunt van hun cliënt formeel kenbaar te maken, uitleg te verkrijgen van de gerechtsdeskundige, bijkomend onderzoek te vragen, de overlegging van stukken van een partij, … Aan de verklaringen kunnen partijen documenten of technische notities toevoegen, opgesteld door de technische deskundige die een partij doorgaans bijstaat, naast zijn advocaat.
4. Het standpunt van de gerechtsdeskundige
Aan het einde van zijn werkzaamheden laat de gerechtelijk deskundige meestal een voorlopig verslag circuleren, om zijn mening te geven over de verschillende punten van zijn opdracht en om de laatste reacties van de partijen te verzamelen alvorens hij zijn eindverslag indient bij de rechtbank die hem heeft aangewezen (artikel 282 CPC). Opgelet, als zo’n voorlopig rapport niet is voorzien in de taakomschrijving, is het niet verplicht. Zo kan een eindrapport een partij (onaangenaam) verrassen, wanneer deze laatste de overtuiging toegedaan is dat nog niet alles was besproken. Het is dan in principe te laat om te reageren, aangezien de gerechtelijk deskundige door het indienen van zijn rapport ontheven wordt.
De partijen kunnen de expert dan geen opmerkingen meer meedelen, noch zijn mening betwisten. Zij zullen zeker de conclusies van de gerechtelijk deskundige kunnen bekritiseren in hun betoog voor de geadieerde rechtbank, maar zij zullen niet langer om bijkomend onderzoek kunnen vragen.
Het is belangrijk om te benadrukken dat de conclusies van de gerechtelijk deskundige niet bindend zijn voor de rechters, die vrij blijven in hun oordeel. Toch zal de rechter in de meeste gevallen het oordeel van de deskundige respecteren. Daarom is het essentieel om tijdens de expertiseprocedure door een advocaat te worden vertegenwoordigd.
Amstel & Seine heeft veel ervaring op het gebied van gerechtelijke expertise. Onze advocaten kunnen u bijstaan vanaf het stadium van het deskundig onderzoek in kort geding, bij het opstellen van verklaringen (dires) en u begeleiden tijdens de expertisebijeenkomsten. Bovendien verzekert de tweetaligheid (Frans-Nederlands) van onze advocaten de duidelijkheid van de soms technische uitwisselingen tussen u en de expert. Valérie Judels en Marinka Schillings (advocaten in geschillenbeslechting) zijn uw toegewijde advocaten bij Amstel & Seine voor al uw expertiseprocedures.
Parijs, 2 juni 2020