De Franse handelsagent / commercieel vertegenwoordiger

Veel bedrijven die hun ogen op de Franse markt hebben gezet doen in Frankrijk een beroep op een handelsagent (agent commercial), ook wel commercieel vertegenwoordiger genoemd. Deze handelsagent gaat namens het bedrijf op zoek naar klanten of leveranciers en kan contracten uitonderhandelen en, in voorkomend geval, namens het bedrijf (de principaal) tekenen. Dit kan een goede manier zijn om een opening op de Franse markt te creëren. Een lokale agent kent de markt en de belangrijke spelers vaak goed en kan zodoende bijdragen aan het ontwikkelen van een commerciële activiteit. Een handelsagentuurovereenkomst schept echter ook een duurzame relatie tussen het bedrijf en de handelsagent en creëert een aantal verplichtingen voor het bedrijf die grote financiële consequenties kunnen hebben. In dit artikel lopen we de belangrijkste aspecten van de Franse agentuurovereenkomst langs. Omdat zowel de Franse als de Nederlandse regeling voortvloeit uit de Europese richtlijn 86/653/EEG van 18 december 1986, wijkt het Franse recht op dit punt niet fundamenteel af van het Nederlandse recht. Niettemin bestaan er enkele belangrijke verschillen, vanwege de ruimte die de lidstaten hebben in het omzetten van de regels uit de richtlijn in nationale wetgeving en de interpretatie van deze wetgeving door Franse rechters. In Frankrijk is deze richtlijn omgezet in de artikelen L.134-1 tot en met L.134-17 van de code de commerce.

1. Het aangaan van de overeenkomst

Beide partijen hebben het recht op ieder moment een document te eisen waarin de inhoud van de overeenkomst staat. Mede daarom is het verstandig een handelsagentuurovereenkomst alleen schriftelijk aan te gaan. Met een schriftelijke overeenkomst is het bovendien eenvoudiger aan te wijzen hoe de contractsverhoudingen precies liggen, waarmee discussies over de wederzijdse verplichtingen van partijen voorkomen kunnen worden.

2. Verplichtingen van de principaal en de agent

Op grond van de wet zijn beide partijen verplicht elkaar informatie te verschaffen en loyaal met elkaar om te gaan. De handelsagent moet onder meer de principaal informeren over de verkoopresultaten en de principaal moet relevante informatie over de producten ter beschikking van de handelsagent stellen.

Uit de loyaliteitsverplichting vloeit in het bijzonder voort dat de handelsagent niet zonder toestemming van het bedrijf voor concurrenten mag gaan werken. Het bedrijf moet ook onderzoeken of de agent niet al voor een concurrent werkt en aan een exclusiviteitsclausule is gebonden.

3. Betaling van de handelsagent

De handelsagent is geen werknemer van de principaal en ontvangt daarom ook geen salaris. In de regel wordt de handelsagent betaald door middel van een commissie voor het aanbrengen van nieuwe klanten of contracten. Deze commissie kan ook verschuldigd zijn voor klanten die na afloop van de handelsagentuurovereenkomst een contract sluiten met de principaal, als hun komst vooral te danken is aan de inspanningen van de handelsagent.

De principaal heeft de verplichting om uiterlijk één maand na afloop van elk trimester waarover commissie verschuldigd is, de handelsagent een overzicht van de commissie voor dat trimester toe te sturen. Dit overzicht bevat ook boekhoudkundige gegevens met behulp waarvan de handelsagent kan controleren of de bedragen kloppen.

4. Het beëindigen van de relatie

De handelsagentuurovereenkomst kan worden aangegaan voor bepaalde of voor onbepaalde tijd. Een overeenkomst voor bepaalde tijd eindigt op de datum die is overeengekomen. Indien partijen niettemin de overeenkomst voortzetten na afloop van die looptijd, wordt de overeenkomst geacht te zijn aangegaan voor onbepaalde tijd, vanaf het moment van de voortzetting.

Een overeenkomst voor onbepaalde tijd kan op elk moment worden opgezegd door één van de partijen, met inachtneming van een opzegtermijn. De wet bepaalt een minimumduur voor de toepasselijke opzegtermijn, afhankelijk van de duur van de relatie.

Het eerste jaar is de opzegtermijn ten minste één maand, het tweede jaar ten minste twee maanden, en vanaf het derde jaar of langer ten minste drie maanden. Het staat partijen vrij om een langere opzegtermijn overeen te komen. Partijen mogen echter geen kortere opzegtermijn afspreken.

5. Na afloop van de handelsagentuurovereenkomst: de afrekening

De handelsagent heeft in beginsel recht op een vergoeding bij verbreking van de overeenkomst door de principaal.

De vergoeding wordt in de regel berekend op basis van twee jaar commissie (Cour d’appel de de Paris – Pôle 05 ch. 05, 14 février 2013 / n° 11/05973). Dit is uitdrukkelijk meer dan in Nederland, waar de wet bepaalt dat deze vergoeding ten hoogste de commissie van één jaar bedraagt. De Franse toepassing van twee jaar commissie is een indicatie. In de praktijk kan de vergoeding lager of hoger uitvallen. Hierbij is vooral bepalend hoe lang de overeenkomst stand heeft gehouden (Cour d’appel de Douai – Chambre 2 Section 2, 30 juin 2022 / n° 21/04230).

Niet elke beëindiging geeft de handelsagent recht op deze vergoeding. In de volgende gevallen heeft de handelsagent géén recht op een klantenvergoeding.

• De handelsagentuurovereenkomst is beëindigd naar aanleiding van een ernstige fout van de handelsagent.
• De handelsagent is degene die de overeenkomst heeft opgezegd, tenzij hij dit geeft gedaan vanwege ziekte of pensionering. In dat geval heeft de handelsagent ook recht op een vergoeding.
• De handelsagent heeft de overeenkomst overgedragen aan een andere partij.

Als de handelsagent aanspraak wil maken op een klantenvergoeding moet hij dit binnen één jaar na beëindiging van de overeenkomst laten weten. Als hij dit nalaat, vervalt zijn recht op deze vergoeding.

Indien de overeenkomst is beëindigd door het overlijden van de handelsagent hebben diens erfgenamen recht op de toepasselijke vergoeding. Dit is ook een belangrijk verschil met de Nederlandse regeling, die hier niet in voorziet.

6. Concurrentiebeding

Het is mogelijk de handelsagent te beperken in zijn vrijheid na afloop van de overeenkomst door middel van een concurrentiebeding. Dit beding moet wel aan bepaalde eisen voldoen. Ten eerste moet het op schrift gesteld zijn. Ten tweede moet het concurrentiebeding zijn beperkt tot een bepaalde sector en een bepaald geografisch gebied.

Als aan deze eisen is voldaan, kan een concurrentiebeding geldig worden overeengekomen voor een duur van maximaal twee jaar.

Thom Verkuilen
13 september 2022

Als u vragen heeft over een handelsagentuurovereenkomst kunt u mij bellen op +33 (0)1 85 09 34 80 (vaste lijn) of +33 (0)6 76 60 35 61 (mobiel) of een e-mail sturen naar thom.verkuilen@amstelseine.com.